Istorija Srebrenice
Prvi put Srebrenica se spominje u Dubrovačkim izvorima 1352.godine, a potom 1376 godine.
Da je prostor današnje opštine Srebrenica od davnina bio izuzetno zanimljiv za naseljavanje pokazuju ostaci materijalne kulture iz praistorije (bronzanog i željeznog doba), viševjekovno boravište Ilira na ovom prostoru, a i rani antički dolazak Rimljana.
Iz jednog pronađenog natpisa u Skelanima, saznajemo da su Srebrenicu sa širom okolinom naseljavali pripadnici ilirskog plemena Dindara. Tu se naime spominje njihov poglavica; princaps civitatis Dindariorum. Ovo pleme spominje i rimski pisac Plinije (III, 142), koji navodi da se sastoji od 33 dekurije (župe), po čemu se vidi da je spadalo u red srednjih ilirskih plemena.
Eksploatacija olova i srebra koju su započeli Iliri bili su glavna preokupacija za rani antički dolazak Rimljana u Srebrenicu, što je u velikoj mjeri usmjerilo daljnji tok istorijskih dešavanja na ovom prostoru. Rimljani su prvobitno uzvodno od Skelana nadomak Drine, izgradili “M(alvesiatium)muni(cipium)Fl(avium)”, to jest “Flavijevski grad Malvesiatium” nazvan tako po dinastiji careva u čije vrijeme je stekao municipalitet.
Nešto kasnije u Sasama na sastavku Majdanskog potoka i Saske rijeke Rimljani su izgradili i čuvenu “Domaviju”. U prvo vrijeme Domavija je bila sjedište carskog zastupnika koji je, u ime centralnog fiksa u Rimu, nadzirao rad ondašnjih rudnika srebra. Domavija je bila sjedište funkcionera koji je pod svojom upravom imao sve rudnike koji su se nalazili na području rimskih provincija Dalmacija i Panonija.
Puni procvat Domavija je doživjela u III vijeku za vrijeme vladavine cara Septimija Severa (222-235. g.) kada je imala oko 30.000 stanovnika, te je bila jedno od najvećih naselja u Evropi. S obzirom da se iz njene okoline eksplatisalo ogromno bogatstvo u srebru, Domavija je prvo početkom III vijeka dobila status municipiuma, a nešto kasnije postala je kolonija.
Sudeći prema rimskoj geografskoj karti iz tog doba širi prostor oko Srebrenice se nazivao Argentarija – srebrenište, iz čega je ustvari i nastalo ime današnjeg grada Srebrenica.
Najvažniji tadašnji putni pravci su: Domavija – Naronom, tada velika luka na Jadranu, kod Metkovića. Zatim put koji je spajao Domaviju sa Sirmijumom (Sremskom Mitrovicom) i treći put je išao na jugoistok, preko Kapedunuma (Užica).
Dolaskom slovenskih plemena početkom VI vijeka i raspadom rimskog carstva Domavija gubi na značaju, a dolazi i do rušenja svih antičkih gradova. Na ovaj način se završila epoha naprednog antičkog života na ovim prostorima.
U periodu konsolidacije slovenskih plemena i nastanka bosanskohercegovačke državnosti o Srebrenici i srednjem Podrinju se malo zna. Ono što je pouzdano jeste da je bila podjeljena između nekoliko srednjovjekovnih župa i to Osat, Birač, Vratar i Trebotić.
Međutim, kako je Srebrenica bila poznato kao značajno rudarsko središte ubrzo je ponovo postala izuzetno atraktivna, u prilog čemu govori i dolazak germanskih rudara Sasa.
Pisanih podataka o Sasima nema, ali su mnogobrojni toponim, hidronimi i oronimi u našim krajevima koji kazuju da su ovdje živjeli i radili Sasi. Među ta imena spadaju; Sase, Saska rijeka, Križevica (prvobitno Kiževica), Špat, Kudrivoda, Bulugovina, Guber, i dr.
U okolini Srebrenice Sasi nisu morali iznova pronalaziti rudu samo su oživjeli stare rimske jame. Glavni proizvod srebreničkih rudnika bilo je srebro. Ono se dobijalo iz olovnih ruda, pa su tako proizvođene i velike količine olova. Danas ruralno naselje nedaleko od Srebrenice nosi naziv Sase upravo po germanskim rudarima. Srebro se izvozilo u komadima zvanim peče (od italijanskog pezzo-komad). Težina ovih komada nije bila ustaljena, a kao mjera služila je srebrenička funta.
Kako se život u samoj Srebrenici i okolini odvijao jako dinamično, trgovina i izvoz srebra, kovanje novca, te razmjena robe bila je intenzivna. Među tadašnjim trgovcima bili su najdominantniji dubrovčani, koji su osnovali i svoju koloniju na čijem čelu je bio Dubrovački konzul, te tako imali povlašten položaj.
Zbog svog strateškog značaja Srebrenica je nekoliko puta bila osvajana od strane srpskih vojvoda i despota, turskih careva, te bosanskih kraljeva, što je imalo za posljedicu česte pljačke i paljenje dobara i dr.
U jesen 1439. godine, Srebrenicu su prvi put osvajaju Osmanlije, odakle ih je maja mjeseca 1444. godine istjerao bosanski kralj Tomaš.
Srebrenica ponovo pada pod Osmansku upravu 1460. i ostaje sve do 1878. godine.
U međuvremenu, Srebrenica pripada Zvorničkom Sandžaku i dobija status kadiluka, u čijem sastavu su još bili Zvornik, Podrinje i Mačva.
Sa odlaskom Osmanlija 1878. godine i dolaskom austrougarske monarhije, Srebrenica se zatekla kao mala kasaba, privredno mariginalizirana.
Od 1878. g. Austrougarska počinje da obnavlja rudarstvo i oživljava eksploataciju mineralnih izvora (“Crni Guber”) kada je izgrađeno nekoliko putnih pravaca i upravnih zgrada koje su dobro očuvane sve do danas.
Prvi svjetski rat, Srebenici donosi nova razaranja, zbog otežanih uslova grad je imao oko 1000 stanovnika i nekoliko manjih zanatskih radnji.
U periodu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca/Kraljevine Jugoslavije 1918.-1941. godine Srebrenica potpuno stagnira. Broj stanovnika drastično opada. Prestaju sa radom rudnici i izvoz ljekovite vode.
U Drugom svjetskom ratu, Srebrenica je srušena do temelja. Početkom 1941. godine, okupirale su je snage 16-te njemačke divizije. U toku rata nekoliko puta je osvajana, do konačnog oslobodjenja 11. marta 1945. godine.
Kroz proces poslije ratnog oporavka Srebrenica je relativno dobro napredovala, a svoj vrhunac je dostigla devedesetih godina kada je bila među najrazvijenijim opštinama u BiH zahvaljujuči svojim prirodnim resursima: šume, ljekovite vode, rude olova, cinka, zlata, srebra i boksita, kamena i hidroenergetskim potencijalom rijeke Drine.
Srebrenica postaje industrijsko mjesto. U naselju Potočari otvaraju se fabrike za proizvodnju akumulatora, preradu finalnih olovnih proizvoda, pocinčavanje i proizvodnja građevinskog materijala.
U naselju Zeleni Jadar postojala je druga industrijska zona sa fabrikama namještaja, drvne industrije i proizvodnje kamenih blokova. U naselju Sase oživljena je eksploatacija ruda olova i cinka, koje u sebi imaju i značajnu količinu primjesa srebra i zlata. U naselju Podravanje eksploatisana je ruda boksita. U naselju Skelani radila je tvornica ambalaže, a u gradskom naselju Srebrenica postojala je fabrika tekstila i građevinsko preduzeće.
Aktiviranjem eksploatacije vrela Gubera turizam je zauzeo značajno mjesto. Podignuta su tri hotela: Domavija, Argentarija i Lovac. U planinskom masivu Sušice osposobljeno je lovište, jedno od najpoznatijih u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji (SFRJ). Uz dobro riješenu infrastrukturu sa savremenom telefonskom centralom, Domom zdravlja i Bolnicom u kojima je radilo 44 ljekara, transportnim preduzećem za međunarodni i unutrašnji saobraćaj, dobro riješenom elekrifikacijom i vodosnadbjevanjem Srebrenica je ponovo zauzela zavidno mjesto.
Prema popisu iz 1991. godine Srebrenica je imala 37211 stanovnika, Srebrenica gotovo da i nije imala nezaposlenog stanovništva. Takođe, Srebrenica nije imala ni stambenih problema, jer je imala 9 136 stanova, a 8 720 domaćinstava.
Srebrenica je zbog značaja svoje istorije i privrede zauzimalo posebno mesto u SFRJ i SR Bosni i Hercegovini, glavni gradovi SFRJ Beograd i SR Bosne i Hercegovine Sarajavo su u centralnim dijelovima grada imali ulice sa nazivom Srebrenička ulica.
Geografski položaj
Opština Srebrenica je opština u Republici Srpskoj, BiH. Sjedište opštine je u naseljenom mjestu Srebrenica. Prema podacima Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine na popisu stanovništva 2013. godine, u opštini je popisano 13.409 lica.
Opština zauzima površinu od 527 km2, a zajedno sa područjem Osat, zahvata središnje rubno područje istočnog dijela Republike Srpske. Jednim dijelom istočni i cijeli južni dio opštine leži u zavoju Drine i predstavlja sastavni dio šireg, veoma živopisnog geografskog mozaika Podrinja. Geografski, teritorija opštine, ukupne površine 533,4 km2, omeđena je susjednim opštinama: sa juga Rogaticom, sa zapada Vlasenicom i Milićima, a sa sjevera Bratuncem. Njen istočni dio silazi na Drinu, koja je, istovremeno, i granica sa Republikom Srbijom. Urbano područje grada Srebrenice prostire se na sjevernim padinama površi Zeleni Jadar, oko uske dolinske ravni Crvene rijeke i Ćićevačkog potoka, sastavnica Križevice.
Reljef
Reljef opštine Srebrenica je jedan od najznačajnijih turističkih resursa ovog prostora. Svojom izrazitom horizontalnom i vertikalnom rasčlanjenošću predstavlja izuzetno živopisan i jedinstven prostor u BiH.
Njegov nastanak vezan je za srednji tercijer, praćeno vulkanskom aktivnošću. O tome svjedoče eruptivne stijene u blizini samog grada, vulkansko uzvišenje Kvarc (1087m), za koje su vezana ležišta obojenih metala (olovo, cink) geneza mineralnih izvora Gubera i Vulkansko brdo Viogor (901 m), zapadno od Srebrenice. Obzirom na genezu nastanka, geološku građu, geotektonski sklop i rasčlanjenost terena možemo izdvojiti nekoliko reljefnih cjelina i to:
Unutar granica opštine ističu se dolina rijeka Drine i Križevice.
Dolina rijeke Drine zahvata aluvijalni rubni jugoistočni i istočni dio opštine u dužini od oko 40 km sa promjenjivom širinom od nekoliko stotina metara do nekoliko kilometara
Doline rijeka Križevice je najmanja reljefna cjelina, smještena u sjevernom dijelu opštine širine od oko 2 km i dužine od 5 km sa nadmorskim visinama od 200 do 250 m.
Klima
Klima na prostoru opštine Srebrenica proizvod je geografskog položaja, morfoloških osobenosti reljefa kao i kretanja vazdušnih masa. Na osnovu mnogobrojnih klimatskih faktora na ovom prostoru moguće je izdvojiti dva klimatska tipa i to: umjerenokontitnentalni i subplaninski tip.
U predjelima opštine sa nižom nadmorskom visinom kao što je dolina rijeke Drine, Križevice i drugim predjelima do 450 m.n.v. zastupljen je umjerenokontinentalni tip klime sa blagim zimama i toplim ljetima. U višim brdskoplaninskim i planinskim predjelima zastupljena je subplaninska klima. Srednja godišnja temperature vazduha na području opštine izosi od 7 do 11℃. Najtopliji mjesec je juli, čija prosječna temperature iznosi 21℃. Najhladniji mjesec je januar i njegova prosječna temperatura iznosi – 1,5 C dok je u nižim predjelima temperature nešto viša.
Zimski period je karakterističan sa izraženim padavinama u vidu snijega. U višoj planinskoj zoni srednji godišnji broj dana sa sniježnim pokrivačem debljine od 30 cm, traje oko 90 dana, što pogoduje zimsko-sportskoj rekreaciji.
Godišnja osunčanost kreće se oko 1700 sati, sa minimumom 50 sunčanih sati u decembru i maksimumom 235 sunčanih sati u avgustu. Ovako povoljan insolacijski period pozitivno utiče na gotovo sve vidove turističkih kretanja, planinarenje, kupanje na jezeru ili Drini, lov i druge sportsko rekreativne aktivnosti na otvorenom. U višim predjelima, neprekidno je zastupljen lokalni povjetarac, zasičen mirisom planinskih trava i stoljetnih četinata, zbog čega je izuzetno prijatan.
Sa medicinskog aspekta, klima ovog prostora ima stimulativno sedetivno dejstvo na organizam čovjeka, jača organizam za borbu protiv zaraznih infektivnih oboljenja, što prostoru opštine Srebrenica daje epitet vazdušne banje.
Flora i Fauna
Zbog specifičnih klimatskih uslova i raslojavanja pješačke podloge, područje opštine Srebrenica ima izuzetno bujnu i raznovrsnu vegetaciju. Pedološki pokrivač ovog područja sastoji se od visoke i niske vegetacije koja se odlikuje svojim ljekovitim svojstvima i endemskim karakteristikama. U nižim predjelima površine za preradu su prekrivene različitim vrstama žitarica, povrća, plantažama duvana i zasadima maline i voća. Krećući se ka višim nadmorskim površinama, površine za obradu prolaze kroz pašnjake i visoku vegetaciju: hrastove i bukove šume sa manjim grmljem za ispašu, a najviši vrhovi pokriveni su četinarskim šumama bora, jele i omorike sa rjetkim drvećem Pančićeve omorike (tercijarne relikt).
Pančićeva omorika odlikuje se sličnim četinarskim drvećem izuzetno šiljastim izgledom krošnje, visina je do 50m, zbog čega se naziva četinarskom ljepotom. Koristi se za izradu muzičkih instrumenata.
Kao rjetka biljna sorta postoje i tisa i bijeli cvijet pogubnog mirisa. U prizemlju šumskog pokrivača raste šumsko voće (šumske jagode i borovnice) gljiva u različitim vrstama i bojama. Prostrane raskošne livade i pašnjaci prekriveni su gustom travom i ljekovitim biljem za: kantarion (Hipericum perforatum), majčinu dušicu (Thimus vulgaris), Teucrium montanum, stolisnik (Achillea millefolium) i druge koje turisti beru za čaj.
Guste i neiscrpne šume planine Zeleni Jadar i Sušice staništa su različitih divljih životinja, među kojima su posebno značajne vrste: mrki medvedi, srne i divlje svinje, čija je zaštita briga lovačkog društva “Javor” i šumskog imanja “Drina” iz Srebrenice. Na ovom području postoji bogat ptičji svijet. Na visokim liticama kanjona Drine i crnom potoku gnijezde se i opstaju rjetke vrste orlova.
Hidrografske vrijednosti
Opštinu Srebrenica odlikuju neobično bogate i različite hidrografske vrijednosti.
Rijeka Drina je najveći protok vode u južnom dijelu ove komune (50 km), što predstavlja 15% ukupne dužine opštinske granice (345,9 km). Smatra se najtransparentnijom rijekom Bosne i Hercegovine. Njegovi estetski pridjevi turističke atrakcije su: čista zelena boja vode, visoka prozirnost (oko 5m) i bogat fond ribe.
Rijeka Drina je posebno pogodna za razne sportove kao što su: kanu, splavarenje, plivanje i sportski ribolov.
Posebne ambijentalne i sportsko-opuštajuće vrijednosti koje je moguće pronaći u jezeru je Perućac nastao izgradnjom pregrada u rijeci Drini kod Perućca sa betonskom branom dužine 461 m i visine 93 m. Ovo jezero se prostire duž kanjona do grada Višegrada, dugačkog oko 54 km sa sporadičnim potezima i proširenjima. Prosječna temperatura jezera, u julu, iznosi oko 22 ℃ na brani, a nizvodno je voda nešto hladnija na oko 17 ℃.
